МЕНИ

Земјоделство Природа Природа во служба на земјоделството Земјишта и пракси Западен Балкан Услуги на природата Благосостојба на животните Поддршка на државата Поддршка на граѓанското општество Контакт

USLUGE PRIRODE

Usluge prirode

Природните екосистеми и растенијата и животните во нив им обезбедуваат на луѓето услуги кои во случај на нивното губење би било тешко да се дуплираат.

Услугите од природата, т.е. екосистемските услуги, се дефинираат како "предностикои екосистемите им ги обезбедуваат на луѓето" (FAO). Тие директно или индиректно влијаат на опстанокот на луѓето и на нивниот квалитет на живот. Луѓето понекогаш забораваат колку природата и биодиверзитетот се важни занивното секојдневно функционирање. Храната, облеката, живеењето, транспортот, лековите и енергијата се производи,односно услуги од различни екосистеми.

Usluge prirode Планетата Земја до првата половина од овој век ќе загуби и до 50% од дивите видови на растенија и животни (Biological Extinction Conference, 2017)

Земјоделските области во голема мера зависат од екосистемските услуги што ги обезбедуваат природните екосистеми. Овие услуги вклучуваат опрашување, биолошка контрола на организмите штетниза земјоделските и шумарските култури, одржување на структурата на почвата и плодноста, хидролошки и многу други услуги. Истражувањата покажуваат дека вредноста на овие екосистемски услуги за земјоделството е огромна.

Добро управуваните, одржливи земјоделски екосистеми не само што обезбедуваат храна, туку обезбедуваат и многу други користи за земјоделците, дивите видови на растенија и животни и за целото општество.

Постојат четири основни групи на екосистемски услуги во однос на нивната важност за луѓето:

УСЛУГИ НА
СНАБДУВАЊЕ

Се однесуваат на суровините добиени директно од екосистемите

УСЛУГИ НА СНАБДУВАЊЕ

Водата, храната и медицинските ресурси се некои од многуте суровини што луѓето ги добиваат директно од различните екосистеми. Многу од услугите од оваа група придонесуваат за постоењето точно на оние производи кои се застапени на пазарот и со кои се тргува. Покрај тоа, во многуте рурални области, селските домаќинства зависат директно на овие услуги, кои им обезбедуваатсредства за живот. На тој начин, овие екосистемски услуги имаат директно влијание врз одржувањето на многу рурални заедници.


Храна

Практично сите екосистеми обезбедуваат услови за одгледување и собирање на храна, како и за лов и риболов.Oд сите услуги на екосистемите, производството на храна е единственотокое покажува постојан тренд на пораст во поновата историја. Сепак, сега се признава дека напредокот во земјоделското производство и продуктивноста често се придружени со негативни ефекти на база на природните ресурси кои ни ги обезбедуваат екосистемските услуги, меѓу кои е и храната. Понатамошната деградација на екосистемите, како база на природните ресурси потребни за земјоделството, го загрозува производствениот потенцијал на храна во иднина.


Вода

Без вода, нема ни живот. Екосистемите играат важна улога во обезбедувањето на протокот на вода и складирањето на свежа вода. Водените тела кои немаат високасодржина на соли се нарекуваат слатководни екосистеми и вклучуваат езера, реки и потоци. На глобално ниво свежата вода воглавно се наоѓа во замрзната состојба како глечер или како влага во почвата. Слатката вода не е важна само за опстанокот на луѓето, туку и за опстанокот на сите постоечки видови на животни и растенија. Житните култури, на пример, во голема мера зависат од водата. Ова е потврдено со фактот дека речиси 60% од сите подземни води во светот се користат за наводнување на земјоделските системи во кои се одгледуваат житните култури.


Медицински ресурси

Во многуте природни екосистеми растат разни видови на растенија и габи, кои обезбедуваат лекови за многу здравствени проблеми. Многу видови се користат во модерната и традиционалната медицина, како и во фармацевтската индустрија. Насекаде во светот (како во земјите во развој, така и во развиените земји) постои се поголем интерес за лековитите и ароматични (зачински) растенија во врска со нивната употреба, одгледување, конзервација и одржлива употреба. Големите тревни површини како што се ливадите и пасиштата претставуваат живеалиште за многу видови на лековити и зачински растенија. Преголемата употреба или напуштањето на овие природни екосистеми доведуваат до губење на многуте природни лекови.

РЕГУЛАТОРНИ
УСЛУГИ

Се однесуваат на регулирање на екосистемските процеси

РЕГУЛАТОРНИ УСЛУГИ

Екосистемите се однесуваат како регулатори на одредени процеси во природата. Одржувањето на квалитетот на воздухот и почвата, спречувањето на поплави, контролата на болеста или опрашувањето на овошјето и зеленчукот се само дел од регулаторните услуги што ги обезбедуваат екосистемите.


Одржување на добар квалитет на воздухот на локално ниво

Екосистемите влијаат на локалната клима и на квалитетот на воздухот. На пример, дрвјата обезбедуваат сенки, додека шумите влијаат на достапноста на вода како на локално,така и на регионално ниво. Дрвјата и другите растенија, исто така, играат важна улога во регулирањето на квалитетот на воздухот со отстранување на загадувачите од атмосферата. Загадениот воздух може да има многу негативно влијание како на човековото здравје, така и на земјоделските приноси во вид на намален принос и развој на болести. Многу диви видови на растенија, како и земјоделски култури, имаат потенцијал за чистење на воздухот. На пример, линиите на четинарски стебла на работ на полето можат да ги заштитат земјоделците од пестицидите од соседните полиња.


Третман на отпадните води

Екосистемите како што се влажните области го филтрираат течниот отпад. Овие области, благодарение на својата структура влијаат на распаѓањето на отпадот преку биолошка активност на микроорганизмите, а, исто така, ги отстрануваат штетните патогени. Земјоделскиот отпад е голем извор на загадување на водата. Работата на намалувањето на отпадните води може да помогне да се намали притисокот врз екосистемите. Земјоделските системи, може да бидат дизајнирани така да се намали употребата на земјоделски хемикалии кои можат да завршат во водните тела.


Спречување на ерозијата и одржување на плодноста на почвата

Вегетациската покривка спречува ерозија на почвата и ја обезбедува нејзината плодност преку природни биолошки процеси како што е фиксирање на азот. Ерозијата на почвата е клучен фактор во процесот на деградација на земјиштето и дезертификацијата. Симптомите на деградација на земјиштето се многубројни и вклучуваат намалување на плодноста, развој на киселоста, алкализација, влошување на структурата на почвата, забрзана ерозија, губење на органската материја и биодиверзитетот.


Опрашување

Опрашувањето на растенијата од страна на животните (полинатори или опрашувачи) е услуга на екосистемите која ја обезбедуваат инсектите, а во тропските региони и некои птици и лилјаци. Во земјоделските екосистеми, опрашувачите се од клучно значење за овоштарството, хортикултурното и фуражното производство, како и за производство на семе.

Безбедноста и разновидноста на храната, исхраната на луѓето и цените на храната во голема мера зависи од опрашувачите, а опрашувањето како една од најважните услуги на екосистемот е под голем притисок од неодржливите земјоделски практики, како што се трансформирање на природните живеалишта во земјоделско земјиште, одгледување на монокултури или претерана употреба на пестициди.

Полинаторите како што се пчелите, птиците и лилјацитевлијаат на 35% од светското растително производство, зголемувајќи ги резултатите од земјоделското производство за околу 75% на водечкитеземјоделски култури ширум светот.

УСЛУГИ ЗА
ПОДДРШКА

Се однесуваат на придружните услуги кои се основа за постоење на сите останати екосистемски услуги.

УСЛУГИ ЗА ПОДДРШКА

Зачувувањето на разновидноста на дивите видови на растенија и животни и обезбедувањето наживотен простор за нивниот живот се придружни екосистемски услуги или услуги за поддршка. Тие, исто така, се основа на сите екосистеми и на постоењето на нивните услуги.


Живеалишта за дивите видови

Екосистемите обезбедуваат животен простор за дивите растителни и животински видови; тие, исто така, ја одржуваат разновидноста на комплексните процеси кои се одговорни за постоењето на сите други услуги на екосистемот. Доколку добро се управува со нив, тие може да влијаат врз зголемувањето на биолошката разновидност и да даваат високи приноси на земјоделски производи, истовремено обезбедувајќи долгорочно и одржливо земјоделско производство.


Одржување на генетската разновидност

Генетската разновидност (разноликоста на гени од различни видови, различни популации на исти видови, како и во рамките на истата популацијата на еден вид) се однесува на диверзитетот (разновидност) на различни раси,односно сорти на култивирани растенија и животни, и обезбедува основа за добра адаптација на животните и растенијата на локалните услови во кои живеат и постоење на основи за развој на комерцијални култури и на сточарското производство.

Природните екосистеми обезбедуваат важни генетски ресурси преку потенцијал дивите роднини на култивираните видови и култури да обезбедат корисни карактеристики на растенијата или животните, како што се отпорност на штетници или болести или подобрување на приносите. Затоа, генетската разновидност му овозможува на општеството широк спектар на можности за средба со идните предизвици променливи на животната средина но и на растечките потреби на пазарот.

75% од генетската разновидност на растенијатаизгубена е во последниве 30 години, затоа што земјоделците од целиот свет ги запоставијасвоите локални сорти и се фокусираа на генетските еднакви, високо приносни сорти.

УСЛУГИ ОД
КУЛТУРНА ВАЖНОСТ

Се однесуваат на нематеријалните користи кои луѓето ги добиваат од екосистемите

УСЛУГИ ОД КУЛТУРНА ВАЖНОСТA

Нематеријалните користи кои луѓето ги добиваат од екосистемите се нарекуваат "културни услуги" или услуги од културно значење. Тие вклучуваат естетска вредност на природата, инспирација и духовно искуство поврзано со природната средина. Вообичаено се смета дека во оваа група се разгледуваат и можностите за туризам и рекреација.

Овие видови на услуги често се поврзани меѓусебно, но и со други групи на услуги на екосистеми. Така, на пр., широката понуда на селски туризам обединува неколку групи на екосистемски услуги како што се храна (традиционална кујна), разни видови на рекреација и релаксација во полуприродни пејзажи, а често овие области се и совршени локации за уметнички колонии, кои бараат инспирација и контакт со природата .


Рекреација и здравје

Прошетките и спортските активности во природата не се само одлична физичка вежба, тие им овозможуваат на луѓето ментално да се oпуштат. И покрај тоа што е тешко да се измери, важноста на зелените површини за физичкото и менталното здравје се повеќе се препознава.Посебно се истакнува дека престојот во природата може да придонесе за подобрување на здравјето и на социјалните вештини кај децата и младите.


Туризам

Екосистемите и биодиверзитетот, играат важна улога во многуте видови на туризам кои обезбедуваат значајни економски придобивки и витален извор на приходи за многу земји.Tрадиционалните селски области станаа магнет за привлекување туристи од големитеградови. Културниот и екотуризмот ги едуцираат граѓаните за важноста на биодиверзитетот.


Естетска и духовна вредност

Јазикот, знаењето и природното опкружување во текот на историјата отсекогаш биле тесно поврзани. Биодиверзитетот, екосистемите и природните области се извор на инспирација за уметничкитетворби, културата, но и за науката. Во многуте делови на светот, природните карактеристики, како што се некои шуми, пештери или планини имаат верска вредност, а природата е заеднички елемент во сите големи религии.



Top